سن شروع

سن شروع؛ برای یادگیری سواد مالی از چه سنی شروع کنیم؟

به نظر شما ساعت نه شب که کم‌کم گرسنگی به ما فشار می‌آورد، برای فکر به اینکه شام چه چیزی درست کنیم، کمی دیر نیست؟ اگر مواد و وسایل لازم را هم نداشته باشیم چطور؟ اصولاً نگاه آینده‌نگر حکم می‌کند از قبل به اهداف‌مان فکر و برایش برنامه‌ریزی کنیم. لذتِ خوردن شامی دلچسب در ساعت نه شب، در گروی خرید مواد لازم در پنجشنبه و جمعۀ قبل و شروع به پخت غذا از عصر است. به همین سبب است که آموزش سواد مالی در بسیاری کشورها از دوران کودکی آغاز می‌شود.

آموزش سواد مالی در مدارس
آموزش سواد مالی فرایندی است بلندمدت و تدریجی. فرایندی که در آن، دانش مورد نظر به مخاطبان منتقل می‌شود، گرایش و نگرش درست در آن‌ها ایجاد می‌شود و مهارت‌های لازم به آن‌ها آموخته می‌شود. آموزش سواد مالی در برخی کشورها از دبستان آغاز می‌شود و تا پایان دبیرستان ادامه می‌یابد. این آموزش در برخی کشورها مانند چک و دانمارک، به صورت اجباری و در برخی کشورها مانند هلند و ایتالیا به صورت اختیاری است. همچنین سواد مالی گاهی به صورت یک درس جداگانه و گاهی در کشورهایی مانند دانمارک، در خلال درس‌های دیگر آموزش داده می‌شود.
در بعضی کشورها، آموزش سواد مالی از دوران دبیرستان آغاز می‌شود. چرا که در این کشورها، دانش‌آموزان می‌توانند از سن 15 سالگی، ساعت‌های مشخصی را به کار بپردازند و کسب درآمد کنند. پس نیاز است با مباحث مالی و شغلی آشنا شوند.

آموزش سواد مالی در دانشگاه‌ها
جوانان با ورود به دانشگاه به دوران جدیدی از زندگی پا می‌گذارند؛ دورانی که با افزایش استقلال اجتماعی‌مالی همراه است. پس برای کسانی که آموزش‌های سواد مالی را دریافت نکرده‌اند، این آخرین فرصت‌های یادگیری است. پایین بودن درآمدها و هزینه‌ها در این دوره، امکان امتحان مشاغل گوناگون و متنوع، تصمیم‌گیری‌های مالی کم‌ریسک، همه‌ و همه، به آن‌ها این فرصت را می‌دهد تا در آستانۀ پذیرش مسئولیت‌های بزرگ کاری و خانوادگی، در این زمان که از دور دستی بر آتش دارند، آموزه‌های سواد مالی را در خود نهادینه کنند.
از همین رو، سواد مالی به عنوان یک درس رسمی یا اختیاری در بسیاری دانشگاه‌های جهان قرار داده شده است. در ایران نیز به همت آکادمی هوش مالی و با استقبال دانشگاه تهران، درس سواد مالی به صورت یک درس دوواحدی اختیاری از پاییز 1399 در اختیار دانشجویان قرار گرفت که تا کنون نزدیک به  2000 نفر آن را گذرانده‌اند.

آموزش سواد مالی به بزرگسالان
علی‌رغم همۀ تلاش‌ها یا به سبب تأخیر بعضی کشورها در شروع آموزش سواد مالی، ممکن است بزرگسالان، آموزشی در حوزۀ سواد مالی ندیده باشند. در حالیکه آن‌ها هم‌اکنون در بطن زندگی قرار دارند و بر خلاف گروه‌های قبلی هر روز در حال دست و پنجه نرم کردن با مسائل اقتصادی و تصمیم‌های مالی هستند. به همین دلیل آموزه‌های سواد مالی برای بزرگسالان کاملاً جنبۀ عملیاتی و حیاتی دارد و آن‌ها با به‌کارگیری آموزه‌ها، خیلی زود نتیجۀ آن را لمس خواهند کرد.

آموزش سواد مالی به بازنشستگان
شاید گمان کنید کسی که تا سنین پنجاه‌شصت‌سالگی در معرض آموزش‌های سواد مالی قرار نگرفته است، دیگر نیازی به آموختن آن نداشته باشد، اما اینگونه نیست، بازنشستگان و افرادی که در سنین پایانی خدمت قرار دارند، به مهم‌ترین گروه‌ هدف سواد مالی تبدیل شده‌اند؛ چرا که به آسیب‌پذیرین مرحلۀ زندگی نزدیک می‌شوند. دوره‌ای که در آن توان بدنی، و در پی آن، کسب درآمد به شدت کاهش پیدا می‌کند و در مقابل، هزینه‌های خانواده و درمان به شدت افزایش می‌یابد. برگزاری دوره‌های آموزشی برای کارکنان توسط سازمان، تهیه و توزیع کتاب‌های رایگان و ارائۀ آموزش‌ها از طریق رسانه‌های عمومی از جملۀ راهکارهای افزایش سواد مالی بازنشستگان است.
در کشورهای مختلف جهان از دهۀ پایانی خدمت کارکنان آموزش‌های سواد مالی مربوط به این دوره آغاز می‌شود تا افراد بتوانند به آمادگی ذهنی و برنامه‌ریزی مناسب برای این دوره برسند. پژوهش‌ها نشان می‌دهد بسیاری از افراد هیچ تخمینی دربارۀ میزان دریافتی خود در دوران بازنشستگی و همچنین هزینه‌های این دوره ندارند. این موارد در کشور ما زمانی بااهمیت‌تر می‌شود که بدانیم از میان سالمندان 11 درصد همچنان مستاجر هستند و 55 درصد حقوق نمی‌گیرند و آن 45درصدی که حقوق بازنشستگی دریافت می‌کنند باید نگران وضعیت صندوق‌ بازنشستگی باشند.